HISTORIA
Z dziejami polskich miast nierozerwalnie związane są bogate, wielowiekowe tradycje bractw strzeleckich. Najstarsze bractwa takie jak w Świdnicy, Krakowie czy Poznaniu powstały jeszcze w połowie XIII w.
Z upływem lat zmieniały się ich społeczne funkcje, niemniej charakter i formy podstawowej działalności bractw kurkowych chociaż z konieczności uwspółcześnione przetrwały w ogólnym zarysie niezmienione.
Tradycyjnie wykorzystując szerokie możliwości kształtowały postawy patriotyczne, preferowały działalność społecznikowską na rzecz lokalnych środowisk, w codziennej pracy czytelne były chrześcijańskie tradycje. Nie stronili równocześnie bracia kurkowi od bogatego życia towarzyskiego, uroczystości tradycyjnie zamykały biesiady z nieodłącznymi szklanicami piwa brackiego.
Miarą atrakcyjności organizacji moze być ilość bractw oraz mimo nie małych powinności stabilna liczba członków. Odrodzenie państwowości po I wojnie stworzyło przed bractwami wiele problemów prawnych i organizacyjnych. Próbą przezwyciężenia tych trudności była inicjatywa grupy działaczy bractwa poznańskiego a zwłaszcza wybitnego propagatora strzeleckich tradycji Jana Łuczaka powołania organizacji jednoczącej bractwa strzeleckie. 7 sierpnia 1922 r. w sali poznańskiego „Bazaru” spotkało się 133 delegatów w przeważającej mierze z terenu woj. poznańskiego, powołali oni Zjednoczenie Bractw Strzeleckich Zachodnich Ziem Polski, przyjmując równocześnie pierwszy statut. Nowo powstałe Zjednoczenie przyjęło jako naczelny cel swej działalności: „krzewienie tradycyjnego strzelectwa obywatelskiego, szerzenie idei bractw strzeleckich, budzenie świadomości poczucia obowiązków obywatelskich i państwowych względem Rzeczpospolitej Polskiej”…
Pierwszym prezesem wybrano dr Zygmunta Głowackiego. W 1923 r. w Poznaniu zwołano I kongres połączony ze zjazdem delegatów, w którym licznie uczestniczyli delegaci z Wielkopolski, Poznania i Śląska. Przyjęto również wzór odznaki Krzyża Zjednoczenia używany przez nas do dziś.
1926 r. na IV Zjeździe Delegatów w Żorach poświęcono sztandar Zjednoczenia i podjęto uchwalę o rozpoczęciu wydawania miesięcznika „Proporzec’. Kolejny V Kongres Zjednoczenia zwołany w następnym roku do Grudziądza po długiej i ożywianej dyskusji przyjął obecna nazwę: Zjednoczenie Kurkowych Bractw Strzeleckich Rzeczypospolitej Polskiej. Bractwa o średniowiecznym rodowodzie coraz częściej zaczęły używać nazwy „kurkowe”. Na kongresie grudziądzkim zatwierdzono i przyjęto klejnot króla Zjednoczenia ufundowany przez Józefa Lipińskiego z Mikołowa. Znacznym sukcesem zarządu był akces do Zjednoczenia Krakowskiego Towarzystwa Strzeleckiego, co pozwoliło na utworzenie Okręgu Krakowskiego, oraz coraz bliższe kontakty z Mieszczańskim Towarzystwem Strzeleckim z Lwowa.
W 1929 r. nowym prezesem Zjednoczenia został inicjator jego powołania Jan Łuczak. Na zorganizowanym w tym samym roku w Poznaniu Kongresie przyjęto Hymn Zjednoczenia na melodię Marszu strzelców z 1863r., który towarzyszy nam po dzień dzisiejszy.
W latach 1930-1931 ukształtowała się struktura okręgowa, w 11 okręgach skupionych były 132 bractwa liczące łącznie ok. 8.000 członków. Z ogólnej liczby 500 bractw działało na terenie 4 okręgów wielkopolskich, zaś Poznań był niekwestionowanym centrum. W 1931 r. nowym prezesem Zjednoczenia wybrano Aleksandra Ratajczaka, zaś po jego nagłej śmierci jeszcze w tym samym roku prezesem został Stanisław Maciejewski.
W 1934 r. przyjęto do Zjednoczenia Związek Polskich Towarzystw Strzeleckich z Francji. Ogromnym sukcesem okazał się ostatni z przedwojennych kongresów zorganizowany w 1936 r. w Gdyni. Kongres wypadł imponująco. Mimo znaczących odległości na zbiórce przed siedziba Komisariatu Rządu stanęło 856 braci reprezentujących 89 bractw, nad ich głowami łopotały 63 sztandary. Około 300 uczestników dojechało w późniejszym terminie. Symboliczny w obliczu rosnącego zagrożenia wymiar miały zaślubiny polskich bractw strzeleckich z Bałtykiem.
Próbując dokonać bilansu tamtych lat trzeba dostrzegać, że powołanie Zjednoczenia dawało możliwość upowszechnienia nowych form współzawodnictwa w skali kraju i okręgów, co wydatnie podnosiło rangę strzeleckiego sukcesu. Zjednoczenie doprowadziło do przywrócenia polskiego oblicza ruch poprzez powrót do polskich tradycji i zwyczajów. Zyskało wysoki rangę i uznanie, a jego miarą były bezpośrednie kontakty z prezydentem i prymasem. W chwili stworzenia ekonomicznych i organizacyjnych podstaw umożliwiających dalszy rozwój dziejowy kataklizm najboleśniej dotknął nasz ruch.
Druga wojna światowa przerwała na kilka dziesięcioleci rozwój tradycji bractw strzeleckich w Polsce. W pierwszych lalach po jej zakończeniu ówczesne komunistyczne władze zakazały działalności bractw strzeleckich podobnie jak większości stowarzyszeń. Rozproszeniu i częściowemu zniszczeniu uległa spuścizna historyczna i materialna strzeleckich organizacji, wydawało się, że nieliczne okruchy ocalić można jedynie na kartach książek i w muzealnych salach.
ODRODZENIE
Jedynym bractwem, któremu udało się przetrwać powojenne represje było Towarzystwo Strzeleckie – Bractwo Kurkowe w Krakowie.
Jemu właśnie przypadli historyczna rola chronienia od zapomnienia „żywych” tradycji strzeleckich. W 1978 r. zorganizowano w Muzeum Narodowym w Poznaniu wystawę ukazującą tradycje bractw, w latach następnych intensywnie gromadzono pamiątki i materiały archiwalne, ich opracowanie umożliwiło wydanie kilku książek i katalogów, które spopularyzowały tradycję bractw wśród współczesnych. W 1986 roku wznowiło działalność Bractwo Strzeleckie w Bytomiu, a w roku następnym w Kórniku. To właśnie w tym mieście zorganizowano w 1991 roku spotkanie, na którym podjęto decyzję o reaktywowaniu Zjednoczenia Kurkowych Bractw Strzeleckich RP. Pierwszy powojenny Kongres Zjednoczenia zwołano do Poznania w listopadzie 1991 r. Wzięli w nim udział delegaci z Krakowa, Bytomia, Kórnika, Kalisza, Kościana, Pogorzeli i Śremu. Kongres uchwalił statut, nakreślił program organizacji oraz wybrał jej władze. Prezesem wybrano dra Tadeusza A. Jakubiaka, wiceprezesami Zdzisława Maja i Ireneusza Dobrowolskiego, sekretarzami Przemysława Wojciechowskiego i Jacka Sytka, funkcję marszałka powierzono dr Jerzemu Wypychowi
a skarbnika Andrzejowi Ciastowskiemu. Pierwszym królem odrodzonego Zjednoczenia został brat Roman Rybacki z Rawicza. W trakcie kadencji odbyty się doroczne zjazdy delegatów w 1992
w Bytomiu i w 1993 w Śmiglu, na tym ostatnim funkcję skarbnika powierzono Janowi Chomskiemu, a sekretarza Jackowi Sytkowi.
W 1994 r. zwołano kolejny Kongres, który odbył się w październiku w Kórniku. Na Kongresie podjęto decyzję o organizacji okręgów Zjednoczenia, przyjęto sprawozdanie Zarządu, wybrano nowe władze. Funkcje w nowym zarzadzie objęli: dr Tadeusz Jakubiak- prezes, Zdzislaw Maj i Ireneusz Dobrowolski- wiceprezesi, Mieczysław Krystkowiak sekretarz, jego zastępca Piotr Justkowiak, Jan Chomski skarbnik, zastepca skarbnika Tadeusz Trzaska, Jerzy Kram chorąży. Nowym królem Zjednoczenia został brat Zbigniew Leń.
Zjazd delegatów zwołany wiosną 1995 r. do Stargardu Gdańskiego realizując uchwały kongresu powołał okręgi: pomorski, poznański, leszczyński, ostrowski, centralny, śląski i krakowski. Tym samym zakończono odtwarzanie podstawowych struktur przedwojennych Zjednoczenia bractw strzeleckich.
W grudniu 1996 umiera Prezes Zjednoczenia brat dr Tadeusz Adam Jakubiak. 12-13.09 1997 roku w Krakowie obraduje VIII Kongres Zjednoczenia, który wybiera nowego prezesa Andrzeja Wegnera z Tucholi. Wiceprezesami zostają Mieczysław Krystkowiak i Krzysztof Barcz, sekretarzem Apoloniusz Twaróg, jego zastępcą Maria Jakubiak, skarbnikiem Jan Chomski, jego zastępcą Piotr Wiczuk, marszałkiem dr Jerzy Wypych ,strzelmistrzem Stanisław Zuń, chorążym Krzysztof Smoleński, członkami : Marek Baran, Tomasz Klauza, Eugeniusz Kowalski, January Bątkiewicz, Zenon Bilon, Ireneusz Dobrowolski, Bogdan Glinkowski, Lech Magnuszewski, Andrzej Turowicz. Zasłużony dla odradzającego się ruchu brat Zdzisław Maj z Krakowa zostaje obwołany Honorowym Prezesem Zjednoczenia. Tytuł króla Zjednoczenia w turnieju królewskim wywalczył brat Stanisław Osiewicz z Borku Wielkopolskiego.
W 1998 z funkcji sekretarza rezygnuje brat A.Twaróg a sekretarzem zostaje Maria Jakubiak jej zastępcą Tomasz Klauza (pełniący również funkcję rzecznika prasowego Zjednoczenia).
Kolejny Zjazd Delegatów odbył się w maju 1998 r w Marszewie k. Pleszewa.
Na Zjeździe Delegatów w Szamotułach w 1999r. delegaci podejmują uchwałę ustanawiającą św. Sebastiana patronem polskich bractw kurkowych. Tenże Zjazd podejmuje uchwałę o zwołaniu Nadzwyczajnego Zebrania Delegatów celem ustanowienia nowego statutu organizacji. Odbywa się on 27 listopada 1999 r we Wrocławiu i delegaci podejmują uchwałę o zmianie Statutu Zjednoczenia.
W kwietniu 2000 na posiedzeniu Zarządu podjęto uchwałę o restytuowaniu Okręgu Bydgoskiego.
W czerwcu 2000r w Tucholi na IX Kongresie Zjednoczenia delegaci bractw wybierają nowy Zarząd na czele z Prezesem Andrzejem Wegnerem. Członkami Zarządu zostają: Ireneusz Dobras, Adam Gołembowski, Maria Jakubiak, Jacek Kofin, Stanisław Osiewicz, Paweł Przychodniak, Krzysztof Smoleński, Maciej Szóstek, Adam Warzybok, dr Jerzy Wypych i z mocy statutu wchodzą do niego prezesi okręgów.
W maju 2001 we Wrześni Zjazd Delegatów Zjednoczenia, który był zarazem I Konferencją Programową przyjmuje uchwałą dokument zatytułowany „700 lat tradycji, 10 lat teraźniejszości i co dalej”.
Od wiosny 1992 roku Zjednoczenie jest członkiem Europejskiej Wspólnoty Historycznych Strzeleców (EGS). Polscy bracia brali udział w europejskich spotkaniach strzeców: w 1992r. w Genk (Belgia), w 1994r. w Medebach (Niemcy), w 1996r. w Haaksbergen (Holandia) w 1998r. w Krakowie , w 2000r. w Garrel (Niemcy), w 2003r. w VOecklabruck (Austria), w 2006r. w Heeswijk (Holandia).
W listopadzie 2001 ok. 300 osobowa grupa braci i ich rodzin uczestniczyła w pielgrzymce do Ojca św, który przyjął europejskich strzelców kurkowych na specjalnej audiencji.
Nasza aktywność w kontaktach z bractwami europejskimi zaowocowała licznymi przyjaźniami i sympatiami, czego wyrazem było powierzenie nam organizacji europejskiego spotkania, które odbyło się w 1998 r. w Krakowie. Aktualnie (2007r.) Zjednoczenie zrzesza 103 bractwa przynależnych organizacyjnie do 9 okręgów: bydgoskiego, centralnego, krakowskiego, leszczyńskiego, ostrowskiego, poznańskiego, pomorskiego, śląskiego i szamotulskiego.